Ze wilden Hem dood, doch maakten Hem onsterfelijk. Waar ken ik die slogan toch van? O ja, natuurlijk, dat was het lijdensverhaal van Jezus, het Lam Gods. Hij hangt in elke katholieke kerk, doodgemarteld aan het kruis. Hij is het spiegelbeeld van Isaak, zoon van Abraham (de aartsvader van de joden, christenen en moslims). God had Abraham opgedragen zijn zoon op het altaar te offeren. Abraham stond op het punt die opdracht godvruchtig te volvoeren, maar toen zond God hem een plaatsvervangend offerdier. Martelaar Isaak werd dus door een Godswonder gered. Isaaks latere vrouw baarde Jakob en zijn kleinzoon heette Israël, de stamvader van het Joodse volk, dat zichzelf onsterfelijk acht op voorwaarde dat ze hun Verbond met God getrouw onderhouden.
In het licht van deze eeuwenoude religieuze symboliek is het niet zo verwonderlijk dat een docent van het Emmauscollege, een Rotterdamse katholieke middelbare school, al sinds vijf jaar een soortgelijke prent in zijn klas heeft hangen. De bijbehorende moraal: ze wilden Charlie dood, doch maakten hem onsterfelijk. Het is de spotprent die Joep Bertrams heeft gemaakt naar aanleiding van de moordaanslag op de redactie van het satirisch weekblad Charlie Hebdo (7/1/2015). Aan de rechterkant staat een Arabier met een bebloed zwaard in de hand en aan de linkerkant staat Charlie die, onthoofd en wel, zijn tong uitsteekt (sliep uit, sliep uit, alle mensen lachen je uit) en daaronder staat slechts één woord: Onsterfelijk.
De strekking van Joeps spotprent wordt nog duidelijker als je hem vergelijkt met de rouwprent van de Frans-Canadese cartoonist Garnotte (10/1/2015). Garnotte suggereert in zijn prent dat alle Franse moslims (bij monde van de heilige profeet Mohammed) de moordaanslag tegen de vrijheid van meningsuiting veroordelen en zich solidair verklaren met de redactie van Charlie Hebdo. De tekenaar voegt daar het volgende onderschrift aan toe: “[Ces terroristes infâmes] ont voulu tuer Charlie, ils l’ont rendu immortel. Ils ont voulu mettre la France à genou, ils l’ont mise debout[,] la solidarité est planétaire. Les français sont unis en bloc contre la barbarie….” Maar door een verbouwereerde Arabier (de Profeet zelf? of zijn jihadistische volgelingen? of alle moslims?) oog-in-oog met zijn slachtoffer te tekenen, toonde Joep Bertrams zich anno 2015 wel heel wat agressiever dan Garnotte: Ik, Charlie, ben de martelaar van het vrije woord, ook al hakken jullie mij namens je Profeet de kop af, ik laat me door jullie de mond niet snoeren, mijn bentgenoten blijven je opvattingen tot in eeuwigheid bespotten.
Persoonlijk heb ik het er niet zo op: noch op de verering van martelaren noch op het fanatisme dat daarmee gepaard gaat. Ik vind het onsmakelijk om mensen dag-in-dag-uit en jaar-in-jaar-uit te confronteren met een bloedstollende afbeelding van de marteling en executie van Jezus. En evenzo vind ik het smakeloos om leerlingen dag-in-dag-uit en jaar-in-jaar-uit te confronteren met de beeltenis van een onthoofde Charlie, net nadat hij geëxecuteerd is door een muzelman (NRC 6/11/2020; EenVandaag 6/11/2020, 8″).
Wat die Rotterdamse leraar gedaan heeft, is domweg onprofessioneel. Zijn handelwijze heeft niks meer te maken met het didactisch gebruik van spotprenten in een les over de vrijheid van meningsuiting. Het lijkt meer op aanhoudende katholieke propaganda tegen de islam. Het is niet toevallig dat aan de moslimleerlingen op deze ‘open katholieke school’ een belangrijke grondwettelijke uitingsvrijheid (de vrijheid tot het dragen van een hoofddoek) ontzegd wordt (AD 3/7/2017). En het is niet verwonderlijk dat leerplichtige moslimleerlingen op deze school verleden maandag in actie zijn gekomen bij de herdenking van Samuel Paty (die vermoord werd nadat hij aan zijn leerlingen een pornografische Mohammedcartoon van Coco had laten zien): het is niet verwonderlijk dat zij die herdenking hebben aangegrepen om van hun docent te eisen dat hij die agressieve spotprent van Joep Bertrams van zijn prikbord weghaalt, die de leerlingen sinds vijf jaar ongewild hebben moeten aanschouwen (AD 3/11/2020). Inmiddels is de kwestie al flink geëscaleerd: de politie heeft vrijdag een 18-jarige vrouw aangehouden die ervan verdacht wordt ‘dat zij een bericht op social media heeft gepost, waardoor zij anderen heeft aangezet tot het plegen van strafbare feiten richting de school en docent’ (Politie.nl 6/11/2020). De schoolleiding neemt haar kwalijk dat zij verzuimd heeft de context van de spotprent te verduidelijken (Rijnmond.nl 6/11/2020). Maar dat is nou juist zo tricky van multi-interpretabele spotprenten: dat de context ‘ín the eye of the beholder’ ligt. Zelfs de schepper van zo’n kunstwerk kan niet met 100% zekerheid navertellen wat, al weer jaren geleden, zijn bewuste bedoelingen en onderbewuste drijfveren zijn geweest.