onderwijsethiek.nl

Met ingang van 1 september is een nieuwe versie van artikel 7.50 in de hogeronderwijswet opgenomen. Sindsdien mogen universi­teiten en hogescholen bovenop het collegegeld eigen bijdragen heffen als studenten aan onderwijsvoorzieningen willen deelnemen. Dat is nader uitgewerkt in een Ministeriële Regeling die eveneens per 1 september 2021 van kracht is geworden. Deze komt in de plaats van het Gentleman’s Agreement dat minister Bussemaker in 2015 met het hogeronderwijsveld had gesloten. Naar mijn indruk is men in landelijk verband nog niet in actie is gekomen om docenten en studenten (en de leden van medezeggenschaps­organen) over de nieuwe regels voor te lichten. Ik hoop dat ik enigszins in deze lacune kan voorzien, vooral waar het gaat om eigen bijdragen voor de deelname aan practica, veldwerk, excursies, keuzevakken en honoursprogramma’s.

In eerdere artikelen op dit weblog heb ik nogal wat kritiek geuit op de Ministeriële Regeling. Wat was mijn belangrijkste kritiek?
Ik was nogal geschokt toen ik de concept-Regeling in mei onder ogen kreeg en toen zij op 1 juli nagenoeg ongewijzigd in de Staats­courant verscheen. De instellingsbesturen krijgen carte blanche om eigen bijdragen te heffen aan de deelnemers van onderwijs­voorzieningen. De minister doet geen enkele moeite om de belangen van studenten te beschermen tegen de voort­gaande vermarkting van het hoger onderwijs, of concreter: tegen het risico dat het heffen van eigen bijdragen op brede schaal in het verdienmodel van de universiteiten en hogescholen wordt opgenomen. Ik vond het onbegrijpelijk dat de minister zo’n juridische gatenkaas in de Staats­courant had geplaatst. Het lijkt wel het product van een paar onervaren junior ambte­naren of van een paar ijverige lobby­isten.

De afgelopen maanden heeft de Ministeriële Regeling niet alleen zakelijk kritiek maar ook woede en ongeloof bij mij opgeroepen. Gelukkig zijn die heftige sentimenten inmiddels een beetje geluwd. Waar is dat aan te danken?
Inmiddels heb ik de nieuwe versie van artikel 7.50 (en de bijbehorende Memorie van Toe­lichting) nog eens grondig herlezen en dat heeft me wel op andere gedachten gebracht: als universiteits- of hogeschoolbesturen eigen bijdragen in rekening willen brengen, moeten ze daarover nadere regels vaststellen. Dat betekent dat de lokale instellingsbesturen de wettelijke opdracht hebben gekregen om, binnen het Haagse kader, een lokaal Reglement Eigen Bijdragen op te stellen. In dat verband heeft de minister hun dus de vrije teugel gegeven: ze mogen, samen met de medezeggenschapsorganen, hun eigen boontjes doppen. Kennelijk verwacht de minister dat men in het vrije spel der academische krachten tot optimale lokale regelgeving zal komen. Vervolgens wordt het aan de Onderwijs­inspectie (en in laatste instantie aan de rechter) over­gelaten om te toetsen of de lokale regels binnen het Haagse kader passen. En eventueel kan de rechter zelfs vaststellen dat het Haagse kader niet aan de juridische basiseisen voldoet.

Hoe ziet dat Haagse kader er uit?
De wetgever heeft samen met de minister de volgende randvoorwaarden gesteld: (a) de eigen bijdrage heeft betrekking op de kosten van een practicum, onderwijsexcursie of workshop; (b) die kosten moeten voortvloeien uit de bijzondere aard van de opleiding; (c) de hoogte van de eigen bijdrage mag niet het totale bedrag overschrijden van de kosten die daadwerkelijk gemaakt zijn om deze onderwijsvoorziening aan te bieden; (d) de faculteit moet in principe een kosteloos alternatief bieden ten behoeve van studenten die de eigen bijdrage niet willen betalen, maar zij is van die plicht ontslagen als zij in haar Onderwijs- en Examenregeling heeft vast­gesteld dat er geen kosteloos alternatief mogelijk is en dat de beprijsde voorziening essentieel is voor het realiseren van de op­leidingsdoelen; (e) het instellingsbestuur moet zorgen voor financiële ondersteuning van studenten die de eigen bijdrage niet kunnen betalen; (f) het instellingsbestuur moet een reglement opstellen voor het heffen van eigen bijdragen en voor de bijbehorende financiële ondersteuning; (g) indien de reis- en verblijfkosten van onderwijs­excursies of veldwerk ten laste van de student worden gebracht, moeten deze worden begrepen als een eigen bijdrage in de zin van artikel 7.50 WHW.

Lees verder … (PDF)

“We willen iedere leerling passend onderwijs geven. Ten gevolge van COVID-19 moesten we echter terugvallen op afstands­onderwijs. Dat beperkte ons in onze mogelijkheden een optimale leeromgeving te bieden en iedere leerling optimaal te onder­steunen in zijn of haar leerproces. Daardoor hebben vele leerlingen achterstand opgelopen.” Ik weet niet of onderwijsjournalist Alyson Klein deze verhaallijn onderschrijft, maar ze zet er in elk geval een andere verhaallijn tegenover (Education Week 18/8/2021).
Zij rapporteert namelijk dat sommige leerlingen zijn opgebloeid dankzij het afstandsonderwijs. Ze leverden tijdens de lockdown betere leerprestaties, vergeleken met hun schoolse vorderingen vóórdat de pandemie toesloeg. De gemakkelijkste verklaring is dat de betrokken leerlingen niet alleen afstandsonderwijs van hun school, maar ook thuisonderwijs vanuit hun gezins- of familiesituatie hebben gekregen. Maar dan nog blijft de vraag waarom die combinatie van afstands- en thuisonderwijs zo succesvol is geweest. Allyson Klein heeft een aantal hypothesen verzameld.
1. Autistische leerlingen deden het tijdens de lockdown beter dankzij het feit dat ze meer individuele en minder groepsgewijze instructie kregen, dat hun taken beter gestructureerd waren en dat ze verschoond bleven van ongestructureerde sociale situaties (lunchpauzes, vrij werken in de klas).
2. Meer in het algemeen bleek tijdens de lockdown dat sommige leerlingen het beter deden dankzij het feit dat de sociale interactie met klasgenoten een stuk was teruggeschroefd.
3. Sommige leerlingen bleken het beter te doen dankzij het feit dat hun, vergeleken met de normale schoolsituatie, meer autonomie werd gegund: dat ze zelf hun tijd mochten indelen, en dat ze zelf mochten bepalen wanneer en hoelang ze geconcentreerd werkten, in welk tempo ze werkten, wanneer ze pauzeerden en op welke manier in welke volgorde ze hun taken uitvoerden.
4. Sommige leerlingen deden het tijdens de lockdown beter dankzij het feit dat er meer ge­legenheid voor individuele begeleiding door de leraar werd geschapen.
5. Sommige leerlingen (vooral jongens) deden het tijdens de lockdown beter dankzij het feit dat het leerproces gestimuleerd werd door computer-assisted quizzes and games.
6. Sommige leerlingen voelden zich tijdens de lockdown meer ontspannen als ze thuis aan hun schooltaken werkten, vergeleken met de werksituatie op school.
Lees verder … (PDF)

Het landelijk Beroepscollege Hoger Onderwijs (CBHO) heeft nieuwe jurisprudentie gecreëerd over de tuchtrechtelijke bestraffing van plagiaat. Het ging om een eerstejaarsstudente Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Mei 2020 leverde ze haar werkstuk voor het vak Mediaresearch in: Feminisme in Lady Bird en Little Women. Het werd door de plagiaatsdetector Turnitin gehaald en de scan wees uit dat ze bepaalde tekstgedeelten niet volgens de regels der kunst geciteerd had. De examen­commissie startte een tuchtrechtelijke strafprocedure. Haar werkstuk werd ongeldig verklaard en ze moest het vak volgend studie­jaar overdoen. Zij vond deze tuchtrechtelijke straf buiten proportie, maar ze slaagde er niet in, het lokale Beroepscollege voor de Examens daarvan te overtuigen. Ze zocht het hogerop bij het landelijke Beroepscollege en op 1 maart jongstleden volgde het vonnis: de docent had haar een lager cijfer mogen geven wegens de geconstateerde slordigheden, maar qua ernst en omvang recht­vaardigden deze onvolkomenheden geen tuchtrechtelijke sanctie. De examencommissie werd veroordeeld tot vergoeding van de kosten voor rechtsbijstand die de studente gemaakt had (2.136 euro).
Op welke punten is de UvA in de fout gegaan? De examencommissie heeft van een mug (een paar slordigheden) een olifant (een tuchtrechtelijk vergrijp) gemaakt. Maar de fout ligt bij de instellingsbestuurders, want zij hebben in het Fraudereglement bepaald dat examencommissies verplicht zijn alle muggen tuchtrechtelijk te vervolgen. In artikel 1 (definities) worden wel­iswaar ernstige en minder-ernstige vormen van plagiaat onder­scheiden maar in artikel 5 is bepaald dat ook minder-ernstige vormen tuchtrechtelijk bestraft moeten worden met ongeldig­verklaring van het werkstuk en uitsluiting van tentamenvoorzieningen.
Het CBHO-vonnis impliceert dat dit draconische UvA-reglement in strijd is met de strekking van de hoger onderwijswet: naast ernstige en minder-ernstige vormen van plagiaat moeten nog gewone slordigheden of lichte kwaliteitsgebreken worden onder­scheiden, die buiten de reik­wijdte van het tuchtrecht vallen. Met dit genuanceerde standpunt heeft het CBHO, zo lijkt het, zich laten inspireren door de Nederlandse Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit die sinds 2018 voor wetenschappelijke onderzoekers (en niet voor studenten) van kracht is: ‘In sommige gevallen echter is plagiaat van zo geringe omvang en betekenis dat de kwalificatie “schending van de wetenschappelijke integriteit” te zwaar is’ en dat hoogstens van ‘bedenkelijk gedrag’ of zelfs van niet meer dan ‘een lichte tekortkoming’ moet worden gesproken (blz. 23-24).

Nog dertig nachtjes slapen, en dan weten de studenten welke eigen bijdragen ze aanstaand studiejaar moeten betalen bovenop het collegegeld van hun universiteit of hogeschool. Althans, dat zouden ze mogen verwachten, want per 1 september is het nieuwe artikel 7.50 van de hogeronderwijswet en de bijbehorende ministeriële regeling van kracht. Na die datum mogen aan studenten geen eigen bijdragen voor de deelname aan onderwijsvoorzieningen in rekening worden gebracht, tenzij dat met zoveel woorden is gereglementeerd en vastgesteld door of namens het instellingsbestuur.
Neem bijvoorbeeld de studenten die Aardwetenschappen studeren (of gaan studeren) aan de Universiteit Utrecht. De UU heeft haar reglementen altijd goed op orde, maar haar huidige regels zijn niet meer up-to-date. Dat geldt zowel voor haar Leidraad Extra Bijdragen Naast Collegegeld d.d. 5/7/2016 (die jaar-in-jaar-uit op haar website gepubliceerd wordt) als voor de Financiële Regeling Veldwerk (d.d. november 2019) van de opleiding Aardwetenschappen. Afgezien van de onzekerheden rond COVID-19, worden de geologiestudenten in het licht van de nieuwe wettelijke regels met de volgende vragen geconfronteerd:
a) Worden de meerdaagse excursies en meerweekse veldwerkprojecten beschouwd als onderwijsexcursies (c.q. practica) in de zin der wet en maken zij deel uit van de opleiding?
b) Komen de reis-, verblijfs- en maaltijdkosten voor rekening van de UU of maakt het instellingsbestuur gebruik van de wettelijke mogelijkheid deze kosten als eigen bijdrage aan de deelnemer door te berekenen?
c) Voldoet de faculteit aan haar wettelijke plicht studenten in de Onderwijs- en Examenregeling een kosteloos alternatief te bieden of heeft zij vastgesteld dat zo’n alternatief onmogelijk is?
d) Onder welke voorwaarden kunnen studenten financiële ondersteuning van de UU verkrijgen voor het betalen van de eigen bijdrage?
Bron: het nieuwe artikel 7.50 WHW en de Ministeriële Regeling

De Universiteitsraad van de Erasmusuniversiteit heeft een aanzet gegeven tot een Collectieve Studieovereenkomst, een soort CAO voor studenten. Dat wordt bericht in ErasmusMagazine (1/7/2021): de Raad wil dat er ’s zaterdags geen schriftelijke tentamens worden afgenomen. Ook wenst de Raad dat studenten niet verplicht worden in de weekends of op feestdagen aan individuele of groepsopdrachten te werken.
In Maastricht is de Universiteitsraad eveneens in het geweer gekomen tegen de ontwikkeling van de universiteit in de richting van een semi-continubedrijf. In verband met de explosieve groei van de studentenaantallen, was de Rechtenfaculteit voornemens met ingang van het nieuwe studiejaar verplichte onderwijscontacturen in de avonduren te programmeren. Maar de Uraad heeft daar een stokje voor gestoken (Observant 24/6/2021).
Wat is er mis met de programmering van onderwijs en tentamens in de avonduren en op zaterdag? Volgens de Rotterdamse initiatiefnemer, raadslid Armand Gozé, behoort het tot de zorgplicht van de studieleiding om de gezondheid en het welzijn van studenten te beschermen en hun werkdruk in de hand te houden. Daarom acht hij het gewenst dat bij de inrichting van de onderwijs- en tentamenroosters de nodige rust- en hersteltijden worden gehandhaafd. Dat impliceert volgens hem dat aan studenten de vrije beschikking over hun weekend moet worden gegund. En naar analogie hechten studenten (en docenten?) in Mestreech ook aan hun dage­lijkse “feierabend”.
Dat is een belangrijke pijler van een CAO voor studenten. Maar daarnaast kunnen vier andere pijlers worden onderscheiden: zorg voor de onderwijs- en tentamenkwaliteit, beheersing van de studiekosten, facilitering van een optimale studieproductiviteit en waarborging van het recht op een tweede leven.
Lees verder … (PDF)

1. Excellentie, heeft u kennis genomen van het artikel Vrees voor stortvloed aan eigen bijdragen van studenten in ScienceGuide?*)
2. Deelt u de vrees dat de Regeling andere bij­dragen van studenten in het hoger onderwijs tot een aanmerkelijke verhoging van het aantal beprijsde onderwijsvoorzieningen in het hoger onderwijs zal leiden?**) Zo neen, waarom niet?
3. Onderschrijft u de stelling dat een universiteitsbestuur in strijd met de bedoelingen van de wetgever zou handelen als hij, gezien de bijzondere aard van de opleiding, voor de deelname aan het verplichte talenpracticum Engels van de opleiding Engelse Taal en Cultuur (en voor de deelname aan het verplichte snijzaalpracticum van de opleiding Geneeskunde) een eigen bijdrage van studenten zou vragen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, bent u bereid de hoofdtekst van de concept-Regeling aan te passen om klip en klaar te maken dat onderwijsvoorzieningen alleen beprijsd mogen worden als het redelijkerwijs niet te rechtvaardigen valt de desbetref­fen­de kosten ten laste van het instellingsbestuur te brengen?
4. Onderschrijft u de stelling dat een hogere hotelschool in strijd met de bedoelingen van de wetgever zou handelen als zij niet alleen de ingekochte ingrediënten maar ook de afschrij­vingskosten van het keukengebouw en van de keukenoutillage aan de deelnemers van het voedingspracticum zou doorberekenen? Zo ja, bent u bereid de hoofdtekst van de concept-Regeling aan te passen, om klip en klaar te maken dat boekhoudkundige kostensoorten alleen mogen worden doorberekend als dat in redelijkheid te rechtvaardigen valt?
5. Onderschrijft u de stelling dat een instellingsbestuur in strijd met de bedoelingen van de wetgever zou handelen als het een onderwijsvoorziening binnen keuzevak X (resp. binnen een honours course X) zou beprijzen zonder een kosteloos alternatief (X¹) aan te bieden, argu­men­terend dat studenten gewoon kunnen uitwijken naar een ander keuzevak (Y), resp. naar de corresponderende niet-honours course (Y) binnen het reguliere programma? Zo nee, kunt u uw oordeel staven met het ministeriële standpunt dat verwoord is in haar brief uit 2015?***) Zo ja, bent u bereid de hoofdtekst van de concept-Regeling aan te passen om misverstanden te voor­komen?
———–
*) https://www.scienceguide.nl/2021/06/vrees-voor-stortvloed-aan-eigen-bijdragen-van-studenten/
**) https://www.internetconsultatie.nl/eigenbijdragestudenten
***) https://www.rijksoverheid.nl/documenten/brieven/2015/04/28/brief-over-eigen-bijdrage-studenten

In mijn vorige blogbericht (16/5/2021) plaatste ik tentatieve kanttekeningen bij de ministeriële concept-regeling Andere bijdragen van studenten die op 11 mei in het kader van een internet­consultatie gepubliceerd werd. Inmiddels heb ik nog eens twee weken op deze concept-regeling gestudeerd en nu heb ik een doordachte reactie naar de Haagse website gestuurd. Die reactie tref je HIER aan. Naar mijn stellige indruk is de concept-regeling een juridische gaten­kaas die tot ongebreidelde prijsverhogingen voor studenten zal leiden.

In het kader van een internetconsultatie is op 11 mei de concept-regeling Andere bijdragen van studenten gepubliceerd. De Regeling moet per 1 september 2021 in werking treden, samen met de wijziging van artikel 7.50 WHW (Variawet 2021). Volgens deze nieuwe Regeling mogen universiteiten en hogescholen een eigen bijdrage van studenten verlangen voor de deelname aan een practicum, workshop of onderwijsexcursie, althans als de kosten daarvan voortvloeien uit de bijzondere aard van de desbetreffende opleiding. Een soortgelijke eigen bijdrage is gangbaar in de kunstopleidingen, maar met deze nieuwe Regeling mogen universiteits- en hogeschoolbesturen in principe binnen elke opleiding, welke dan ook, zulke eigen bijdragen invoeren.
In paragraaf 2.2 van de bijbehorende Toelichting suggereert het ministerie dat universiteiten en hogescholen slechts sporadisch gebruik zullen maken van de mogelijkheid een eigen bijdrage in rekening te brengen (zoals in de opleidingen Egyptologie, Hotelmanagement of Voeding & Diëtetiek). Maar dat lijkt eerder een praatje voor de vaak. De kosten van het Snijzaalpracticum vloeien voort uit de bijzondere aard van de opleiding Geneeskunde, dus waarom zouden die niet mogen worden doorberekend aan de student? Datzelfde geldt voor de kosten van het talenpracticum Engels, want die vloeien voort uit de bijzondere aard van de opleiding Engelse Taal en Cultuur. Gezien zijn bijzondere (internationale!) aard kan het Engelstalige University College eveneens een eigen bijdrage voor het talenpracticum Engels verlangen. En de kosten van de workshop Onderhandelen voor Juristen (een keuzevak) vloeien wel degelijk voort uit de bijzondere aard van de rechtsgeleerde opleidingen. Volgens een leidraad van de Universiteit Utrecht (2016) mag in dat geval een eigen bijdrage in rekening worden gebracht, zolang de student naar kosteloze keuzevakken kan uitwijken.
Kortom: ik vrees dat het hek van de dam is. De voorgestelde Regeling ‘Andere bijdragen van studenten’ versterkt de ondoordachte vermarkting van het hoger onderwijs. De universiteiten en hogescholen verwelkomen de eigen bijdrage van studenten als een substantiële inkomstenbron (of als een substantiële bezuinigingsstrategie). Voor (sommige) studenten is ’t een welkome gelegenheid om hun C.V. te verrijken met prestigieuze practica, workshops en excursies die hun medestudenten niet kunnen of willen betalen. En (sommige) rijke ouders verwelkomen dat ze dichtbij huis een studieloopbaan voor hun kinderen kunnen uitstippelen die (gezien de kosten) alleen voor ‘ons soort mensen’ is weggelegd (met hoogbeprijsde cursussen en eventueel ook met een grotere ‘course load’ en/of een hoogbeprijsde, tweede masteropleiding).
Ten slotte moet ik nog op twee lacunes in de Regeling wijzen. Ten eerste laat de Regeling in het midden of een eigen bijdrage in rekening mag worden gebracht voor de deelname aan practica, workshops of onderwijsexcursies die tot (het opleidingsspecifieke deel van) een honours­programma behoren. En ten tweede wordt de lezer in de Toelichting niet geattendeerd op het derde en vierde lid van het nieuwe artikel 7.50 WHW. Daar staat dat het instellings­bestuur moet voorzien in financiële ondersteuning van (sommige) studenten indien de verlangde eigen bijdrage voor hen een onoverkomelijke belemmering vormt om aan het practicum c.q. de workshop c.q. de excursie deel te nemen.

Lisa Marie Peters (31 jaar) is docent aan een Duitse middelbare school. Ze heeft altijd prin­cipieel geweigerd een bh te dragen, zelfs toen ze zwanger was. Maar ze werd er wel op aan­gesproken door de Gleichstellungsbeauftragte van haar school. Want naar verluidt namen de leerlingen er aanstoot aan dat ze met de beweeglijkheid van haar borsten en de contouren van haar tepels te koop liep. Op school is er geen kledingvoorschrift dienaangaande, zoals dat bijvoorbeeld voor naveltruitjes geldt. Maar gezien haar professio­nele voorbeeldfunctie voor de vrouwelijke leerlingen, gaf de emancipatiefunctionaris haar serieus in overweging te stoppen met deze kledinggewoonte. Op haar opiniërende artikel in Die Zeit kreeg Lisa Marie 335 lezers­reacties.
Bron: Die Zeit print (21/4/2021, uitsluitend voor abonnees); Die Zeit podcast (17/2021)

September 2019 publiceerde Paula van Manen een kritische kroniek van een vernieuwings­project dat ze als mbo-docent had meegemaakt. Dat leidde tot haar ontslag, hetgeen onlangs in hoger beroep is bekrachtigd: het gerechtshof constateert dat de arbeids­ver­hou­ding duurzaam verstoord is. De voorzitter van de onderwijsvakbond AOb/fnv heeft verontwaardigd gereageerd (VK 24/4/2021). Op haar eigen website (25/5/2020, 27/4/2021) stelt Van Manen dat de rechter­lijke motivering van het vonnis (verstoorde arbeidsverhouding) een bedrieglijke stok is om de hond te slaan. Volgens haar mag een Nederlandse werkgever jegens de werk­nemers geen inbreuk maken op hun burgerlijke vrijheid van meningsuiting en en mag hij hen dus ook niet ontslaan vanwege de publicatie van een boek. Dat standpunt verdient vier kanttekeningen.
1. De wetgever biedt aan werkgevers wel degelijk ruimte om de vrijheid van meningsuiting van werknemers te beperken, maar die ruimte wordt heel algemeen gedefinieerd. In het nieuw Bur­gerlijk Wetboek (artikel 7:611) is namelijk bepaald dat de werkgever en de werknemer ver­plicht zijn zich als een goed werkgever en als een goed werknemer te gedragen (Van Midden 2012). Het wordt aan de wijsheid van de rechterlijke macht overgelaten de belangen af te wegen en gaandeweg jurisprudentie te ontwikkelen. Bijvoor­beeld over het recht van werknemers op een veilige werkomgeving; over het recht op bescherming van hun privacy; over hun plicht om niet uit de school te klappen (inzake vertrouwelijke bedrijfsgegevens); over hun plicht zich loyaal te betonen en het bedrijfs­belang voor ogen te houden; en over hun plicht constructief samen te werken met collega’s en hen met respect te bejegenen.
2. Bij een arbeidsconflict moet de rechter een afweging maken tussen de belangen van het bedrijf, de belangen van de werknemer en algemeen-maatschappelijke belangen. Zo bestaat er sinds 2016 de Wet Huis voor Klokkenluiders: wat moeten werknemers doen als ze concrete misstanden aan de kaak menen te moeten stellen? Doel van deze wet is onder andere te waar­borgen dat ze niet worden ontslagen (of anderszins benadeeld) op grond van het feit dat ze een misstand hebben aangekaart. Maar daarbij geldt als spelregel dat ze (het vermoeden van) een misstand in principe eerst bij het daartoe aangewezen loket binnen het bedrijf moeten melden, opdat de bedrijfsleiding de gelegenheid krijgt de (vermeende) misstand zelf aan te pakken. Analoog aan deze wettelijke spelregel, laat het gerechtshof in de affaire Van Manen door­schemeren dat ze wellicht niet als een goed werknemer heeft gehandeld indien ze tijdens het project verzuimd heeft via de interne communicatiekanalen aan de bel te trekken en pas achteraf in haar boek de noodklok heeft geluid.
3. Bij de belangenafweging in de affaire Van Manen wordt de ontslaggrond ‘duurzaam ver­stoorde arbeidsverhouding’ geenszins als een holle frase gehanteerd. Het gerechtshof con­stateert dat zij door het publiceren van haar kritische kroniek de werkrelaties met haar collega’s ernstig en onherstelbaar verstoord heeft. Haar boek kan enerzijds worden gelezen als een afstandelijk gewetens­onderzoek (zoals Het Bureau van J.J. Voskuil), maar anderzijds als een vlammend protest tegen actuele beleidsprocessen binnen een herkenbare organisatie (zoals het pamflet J’accuse van Émile Zola). Door haar oncollegiale openbaarmaking van de interne gang van zaken in het vernieuwingsproject heeft zij schade toegebracht aan haar collega’s en daarmee ook aan het functioneren van de onderwijsinstelling.
4. Paula van Manen is een onderwijsprofessional die de belangen van haar mbo-studenten voorop stelt. Wanneer die belangen ten gevolge van ondoordachte onderwijsvernieuwingen in het gedrang dreigen te komen, springt ze voor hen in de bres, eventueel ook ten koste van haar professionele verplichtingen jegens de werkgever en jegens de collega’s op het werk. Colum­niste Aleid Truijens (VK 3/5/2021) roemt haar dappere strijdbaarheid. Maar deze eigen­zinnige rolopvatting heeft volgens mij een keerzijde. Als je compromisloos voor de burgerlijke vrijheid van meningsuiting kiest, ook als dat ten koste van goed werknemerschap gaat, dan moet je niet morren wanneer je uiteindelijk door de werkgever ontslagen wordt. Wie kaatst moet de bal verwachten.